قم گویا – تصمیم­گیری فرآیند انتخاب یک شیوه عملی از میان راههای متنوع است. این فرآیند شامل استفاده از چیزهایی است که در دست دارید (یا می­ توانید به دست بیاورید) برای رسیدن به آنچه که می خواهید. اگر شما تنها یک انتخاب ممکن در اختیار داشته باشید ( یا یک راه حل بیشتر نداشته باشید) با فرایند تصمیم ­گیری روبرو نیستید. برخی افراد وقتی در موقعیتی قرار می ­گیرند که مستلزم تصمیم ­گیری است، دچار پریشانی، دستپاچگی و ناراحتی می­ شوند. در مقابل این گروه، افراد دیگری نیز وجود دارند که نه تنها در این گونه موقعیت­ ها دچار اضطراب و سردرگمی نمی­شوند، بلکه هر بار که در موقعیت تصمیم­ گیری قرار می گیرند، سعی می­ کنند تجربیات گذشته­شان را به کمک گرفته و نقاط ضعف خود را بهبود بخشند. عمده ترین علت موفقیت این افراد آن است که هنگام مواجه با مشکل یا چالشی که باید برای آن تصمیم­ گیری کنند، از روشی منظم و مرحله به مرحله استفاده کرده و فنون مهارت تصمیم ­گیری را به خوبی بکار می­بندند(           ).

انواع تصمیم ­گیری:

تصمیم­ گیری احساسی

در اینجا زیربنای تصمیم­ گیری یک احساس است و فرد براساس آنچه احساس می ­کند تصمیم می ­گیرد. به این ترتیب احساس­ های مختلف می­تواند منجر به تصمیم گیری ­های مختلفی شوند.

تصمیم­ گیری تکانشی

در این نوع تصمیم ­گیری فرد بسیار سریع و بدون ارزیابی­های لازم تصمیم ­گیری می­کند. در این نوع تصمیم ­گیری فرد بسیار با شتاب به انجام عملی می­ پردازد.

تصمیم­گیری اجتنابی

در این نوع تصمیم­گیری فرد به علت ترس و اضطرابی که دارد سعی می­کند تا آن جا که ممکن است تصمیم­گیری نکرده و آن را به عقب اندازد. در این شرایط معمولاً زمانی فرد فعالیتی را انجام می­دهد که دیگر چاره دیگری نداشته باشد و امکان به عقب انداختن بیشتر وجود نداشته باشد.

تصمیم­ گیری اخلاقی

در این نوع تصمیم­ گیر­ی­ها ملاک، بایدها و نبایدهای اخلاقی است نه تفکر. در اینجا ممکن است نوجوان به این نتیجه برسد که دوستی با فرد خاصی صلاح نیست ولی از آنجایی که مدتی با فرد مقابل ارتباط داشته به این نتیجه می­رسد که ناامید کردن او درست نیست، بنابراین به رفاقت او ادامه می دهد.

تصمیم ­گیری مطیعانه

در این نوع تصمیم ­گیری، فرد خود به مطالعه، بررسی و ارزیابی نمی­ پردازد بلکه فقط به آنچه از وی می­ خواهند عمل می­کند.

تصمیم ­گیری عقلانی

این تصمیم­ گیری، سالم ­ترین نوع تصمیم ­گیری است. در این نوع تصمیم­گیری فرد براساس تفکر، ارزیابی، بررسی و مطالعه به تصمیم­ گیری می­پردازد. این تصمیم­ گیری براساس واقعیت ­ها انجام می­ شود. از آنجایی که زیربنای این تصمیم ­گیری ارزیابی و مطالعه مبتنی بر عقل است، معمولاً امکان اشتباه و خطا کمتر از هر نوع تصمیم­گیری دیگر است.

مراحل تصمیم گیری

صرف­ نظر از نوع تصمیمی که قرار است گرفته شود، همه تصمیم ­گیری­ ها از الگوی مشابهی پیروی می ­کنند. مراحل فرآیند تصمیم ­گیری عبارت است از:

۱)تشخیص مشکل و تعیین موقعیت مستلزم تصمیم ­گیری:

مرحله اول) تعیین دقیق موقعیت:

تعریف درست یک موقعیت در واقع به معنای صور­ت­بندی درست مسئله است. خرد کردن موقعیت به اجزای تشکیل دهنده آن و مشخص نمودن دقیق مسئله از گامهای اصلی تصمیم ­گیری است.

مرحله دوم) مشخص نمودن گزینه­ های که پیش­رو داریم

در این مرحله فرد باید بیاندیشد که چه راه­ حل ها و گزینه ­های مختلفی مربوط به تصمیم خود دارد.

مرحله سوم) مورد توجه قرار دادن اطلاعات

ما باید در مورد هر تصمیمی سؤالات دقیقی مطرح کنیم و اطلاعات مشخص و دقیقی بدست آوریم تا بتوانیم نتایج احتمالی تصمیمات خود را پیش­بینی کنیم.  باید در این مرحله از خود بپرسید که چه حقایقی را در رابطه با این تصمیم باید بدانید؟ و اطلاعات لازم را که با تصمیم­ گیری شما مرتبط است، جمع­آوری کنید.

مرحله چهارم) ارزیابی و پیش بینی نتایج و پیامدهای هرکدام از گزینه ­ها

بخش مهمی از فرایند تصمیم­ گیری به این نکته مربوط است که اگر این کار را انجام دهم آن وقت چه اتفاقی خواهد افتاد (تکنیک اگر آن وقت ). با اندکی تمرین می­توانیم قدرت پیش­بینی پیامدها را کسب کنیم. چرا که بخش عمده­ای از اتفاقات که برایمان می ­افتد نتیجه تصمیمات خودمان است.

در این مرحله شما باید هرکدام از گزینه ها را ارزیابی کنید. برای این کار می­ توانید از تکنیک دو ستونی استفاده کنید. به این ترتیب که برای هر گزینه دو ستون تهیه کنید در یک ستون مزایای آن راه­حل و در ستون دیگر معایب آن را بنویسید و بر اساس غلبه نسبی هرکدام از پیامدهای مثبت و منفی تصمیم ­گیری کنید:

سؤالات مهم در تصمیم گیری:

پاسخ به سؤالات زیر به ارزیابی پیامد مثبت یا منفی یک راه حل کمک می­کند:

– آیا این تصمیم برای من ضرر و درد سر دارد؟

– آیا برای دیگران، خانواده و دوستان ضرر و درد سر دارد؟

– آیا برای جامعه ضرر دارد؟

– آیا می­توانم به خانواده­ام بگویم چنین کاری کرده­ام؟

– آیا متناسب با ارزش­های شخصی من است؟

اگر حتی جواب یکی از سه سوال اول؟« بله» و جواب یکی از دو سوال آخر« خیر » است، آن انتخاب و آن تصمیم صحیح نیست.

اداره مشاوره آرامش

معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی استان قم