مهدی جنتی؛

فرهنگ عمومی؛ مفهوم، اهمیت و کارکردها

فرهنگ عمومی، مجموعه‌ای از ارزش‌ها، هنجارها، باورها، رفتارها و سبک زندگی مشترک در میان آحاد مردم یک جامعه است. برخلاف فرهنگ تخصصی یا نخبگانی، فرهنگ عمومی همه اقشار را در بر می‌گیرد و به‌نوعی زیربنای هرگونه رفتار فردی و اجتماعی است.

فرهنگ عمومی هم آن چیزی است که مردم باور دارند، هم آن چیزی که انجام می‌دهند و هم آنچه از آن انتظار می‌رود. این فرهنگ می‌تواند عامل هم‌افزایی، پیشرفت و آرامش باشد، یا در صورت ضعف و بی‌توجهی، زمینه‌ساز گسست، نابسامانی و آشفتگی اجتماعی گردد.

روز فرهنگ عمومی؛ بازتاب یک دغدغه ملی

روز ۱۴ آبان به‌عنوان «روز فرهنگ عمومی» در تقویم جمهوری اسلامی ایران ثبت شده است؛ نه برای یادآوری یک مناسبت تقویمی، بلکه به‌عنوان هشداری ملی نسبت به لزوم مدیریت و ارتقاء فرهنگ جامعه.

در شرایطی که هجمه‌های فرهنگی بی‌وقفه از رسانه‌های جهانی، شبکه‌های اجتماعی و محصولات فرهنگی غربی روانه جامعه ایرانی می‌شود، توجه به فرهنگ عمومی نه یک اقدام تزئینی، بلکه یک اولویت راهبردی و تمدن‌ساز است.

مهم‌ترین چالش‌ها و فرصت‌ها در فرهنگ عمومی

امروز فرهنگ عمومی جامعه ایرانی با چالش‌هایی مواجه است که اگر ریشه‌یابی نشوند، می‌توانند بنیان‌های اخلاقی و اجتماعی کشور را تهدید کنند:

• تعارض میان سنت و مدرنیته

• سبک زندگی مصرف‌گرایانه و نمایشی

• گسست نسلی و شکاف ارتباطی خانواده‌ها

• کاهش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی

• گسترش بی‌تفاوتی و ضعف در مسئولیت‌پذیری اجتماعی

در عین حال، فرصت‌هایی مانند آموزش‌و‌پرورش بومی، رسانه ملی، مساجد، شبکه‌های اجتماعی داخلی و ظرفیت نخبگان فرهنگی می‌توانند بازوی تحول فرهنگی در کشور باشند.

راهکارهای تقویت فرهنگ عمومی

روز فرهنگ عمومی، باید به فرصتی برای گفت‌وگوی بین‌نخبگانی، مشارکت مردمی و تولید محتوای فرهنگی تبدیل شود. از جمله راهکارهای تقویت فرهنگ عمومی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

1. آموزش فرهنگ در مدارس و دانشگاه‌ها با رویکرد عملیاتی و مشارکتی

2. تقویت الگوهای موفق زیست ایرانی-اسلامی در رسانه‌ها

3. ارائه مشوق‌های فرهنگی به تولیدکنندگان آثار فرهنگی مفید

4. افزایش نظارت هوشمند بر محتوای فضای مجازی با تکیه بر سواد رسانه‌ای

5. استفاده از ظرفیت روحانیت، هنرمندان، معلمان، بسیج و شوراهای فرهنگی محلات

فرهنگ عمومی و تمدن نوین اسلامی

بی‌تردید، تحقق تمدن نوین اسلامی که رهبر انقلاب بارها بر آن تأکید کرده‌اند، در گرو اصلاح و ارتقاء فرهنگ عمومی است. هیچ جامعه‌ای بدون فرهنگ سالم نمی‌تواند به توسعه پایدار، عدالت اجتماعی و عزت ملی برسد.

فرهنگ عمومی همان بستری است که اقتصاد مقاومتی، پیشرفت علمی، عدالت‌گستری و معنویت‌محوری باید بر آن استوار شود.

📌 نتیجه‌گیری:

فرهنگ عمومی، قلب تپنده جامعه و جان‌مایه هویت ایرانی-اسلامی است. امروز بیش از همیشه نیازمند بازگشت به خود، تکیه بر سرمایه‌های فرهنگی بومی، و بازتولید آگاهانه الگوهای فرهنگی هستیم.

روز فرهنگ عمومی، تنها یک مناسبت نیست؛ یادآور مسئولیتی مشترک برای ساختن آینده‌ای روشن با تکیه بر میراث فرهنگی غنی و ارزش‌های دینی و ملی ماست.

اکنون که در آستانه قرن جدید قرار داریم، باید با نگاهی نو، تعهدی عمیق و عزمی ملی، فرهنگ عمومی را از حاشیه به متن بازگردانیم.