ربیع‌الاول ماه شادی اهل‌بیت (ع) است و تقویم رویدادهای روز بیست و سوم این ماه، روزی پربرکت و اثرگذار را نشان می‌دهد که به‌واسطه آن نقطه عطفی در تاریخ ایران و به‌ویژه شهر مقدس قم ایجاد شد، ورودی بانویی از سلاله‌ی آل پیامبر (ص) به شهر قم که آثار و برکات فراوانی را به دنبال داشت.
یک هزار و ۲۴۱ سال پیش بود که بانویی از مدینه‌النبی و از نسل پاک پیامبر، دخت موسی بن جعفر علیه‌السلام و خواهر امام رضا (ع) به سمت خراسان هجرت کرد، هجرتی که هرچند ناتمام ماند و به دیدار برادر نینجامید، اما تا امروز آثار و برکات فراوانی به دنبال داشت که مهم‌ترین آن را شاید بتوان معرفی شهر قم به‌عنوان دومین شهر مذهبی کشور و نگین گردشگری معنوی و مذهبی ایران دانست که عاشقان اهل‌بیت و بسیاری از شیعیان جهان را به‌قصد زیارت به‌سوی این شهر روانه می‌کنند.
یک سال پس از تبعید اجباری امام رضا علیه‌السلام از سوی حکومت عباسیان از مدینه به مرو و خراسان، خواهر گرامی آن امام به همراه عده‌ای از برادران خود برای دیدار برادر راهی پرفرازونشیبی را طی می‌کند و در مسیر راه به شهر ساوه می‌رسند، ولی ازقضا در این شهر کاروان با مأموران حکومتی روبرو و بعد از یک نبرد و شهادت عده‌ای از همراهان، آن حضرت بیمار شده و درحالی‌که در غربت به سر برده و غم فراق برادر را به دل دارد طبق خواسته خود «مبنی بر این‌که مرا به قم ببرید زیرا از پدرم شنیده‌ام که قم مرکز شیعیان ما است» کاروان به سمت قم روانه می‌شود.
حین ورود به شهر قم مردم و بزرگان قم پذیرای این بانوی باکرامت می‌شوند و بعد از سپری‌شده ۱۷ روز در شهر قم، به علت بیماری و در حسرت دیدار برادر در این شهر جان به جان‌آفرین تسلیم می‌کنند و دریکی از باغ‌های قم مدفون می‌شوند تا این شهر افتخار میزبانی آن حضرت را تا ابد به دست آورد. از آن تاریخ تا امروز مزار و بارگاه نورانی این بانوی باکرامت به بزرگ‌ترین مهم‌ترین مرکز علمی و نشر آثار تشیع و هم‌چنین مقصدی برای گردشگرانی است که از داخل کشور و حتی کشورهای جهان اسلام به‌قصد زیارت به شهر قم سفر می‌کنند.
قم از دیرباز طبق روایات تاریخی مرکز ثقل جهان تشیع و بزرگان اهل دین است؛ لذا ذکر روایتی از امام جعفر صادق علیه‌السلام مؤسس مذهب تشیع در بیان ویژگی و برکت هجرت بانوی کرامت حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها کافی است و آن این‌که خبر دفن یکی از اولادشان را به قم می‌دهند و این شهر را مکانی برای تحقق سخنان و گفته‌های امامان معصوم بیان می‌کنند درحالی‌که تا آن زمان هیچ‌یک از اولاد معصومین در قم دفن‌نشده بودند.
هجرتی که آثار و برکات آن برای همیشه در قم ماندگار شد
ورود حضرت فاطمه معصومه (س) به شهر قم و دفن پیکر مطهر آن بانوى کبریا در این شهر، آثار و برکات فراوانى را به همراه داشته است که این برکات همچنان ساری و جاری است. از لحظه ورود این بانو تاکنون پیوسته این شهر از جهات فرهنگى، سیاسى، اجتماعى، عمرانى و اقتصادى رو به رشد و پیشرفت بوده و همیشه در کانون توجهات قرار داشته است.
شاید این آثار در یک مقاله و یا دست‌نوشته نگنجد ولی بی‌شک می‌توان گفت هجرت عمه سادات آنگاه به اوج خود می‌رسد که بدانیم تأثیر وجود آن حضرت در تحولات تاریخى، فرهنگى، مذهبى، اجتماعى نه‌تنها در محدوده یک شهر بلکه گاهى در کل کشور ایران بوده و یا حداقل وقایع و حوادث به‌ویژه در عصر معاصر ایران به‌نوعی مرتبط با شهر قم است.
امروز شهر میزبان طلابی است که برای ترویج آموزه‌های دینی از ۷۲ کشور جهان به این شهر آمده تا با فراگیری آموزه‌های دینی سفیر دینی در کشورهای خود باشند، قم با حضور بانوی کرامت از گذشته تاکنون در زمینه‌های مختلف فرهنگی؛ نشر مبانی اسلامی و هم‌چنین زمینه‌های اجتماعی و سیاسی نقشی تأثیرگذار داشته که در عصر کنونی می‌توان شهر قم را مادر انقلاب اسلامی دانست، رویدادی که نقطه عطفی در جهان تبدیل شد.
پایه‌ریزی بزرگ‌ترین مراکز آموزش دینی در قم
به برکت قدم پر خیر و بر کت حضرت معصومه سلام‌الله‌علیه در شهر مقدس قم، مراکز آموزشی دینی و علمی مهمی پیرامون بارگاه حضرت معصومه (س) شکل گرفت و ساختن قبه و گنبد بر فراز قبر حضرت معصومه علیها‌سلام و ساختن بارگاه برای این بانوی کرامت در کنار توجه علویان باعث شد این وضعیت، اولین گام در راه شکل‌گیری نخستین مراکز آموزشی در اطراف بارگاه حضرت معصومه علیهاالسلام، باشد تا مراکز آموزش علوم دینی، حکمت و فلسفه در اطراف حرم حضرت معصومه(س) تا قرن ششم دایر بوده و تاکنون هم در حال رشد و توسعه باشد.
هجرتی در جهت رشد مذهب تشیع
در طول تاریخ اسلام شاهد هجرت‌های بسیاری بودیم که آثار مهمی به دنبال داشت ازجمله هجرت پیامبر به مدینه و یا هجرت امام رضا علیه‌السلام به طوس و مشهد کنونی و به دنبال آن به برکت حضور حضرت معصومه (س) مذهب تشیع به‌تدریج در قم، به‌صورت مذهب غالب درآمد و احادیث ائمه (ع)، مورد اعتقاد و عمل مردم قرار گرفت و شیوه مخصوصی در کسب معارف در چهارچوب دیدگاه قمیون، به وجود آمد. عالمه‌ی محدثه حضرت فاطمه معصومه (س) با نقل احادیثی در مورد تشیع، نقش مؤثری در ترسیم ابعاد تشیع امامی، ایفا نمود.
قم؛ نگین گردشگری مذهبی جهان اسلام
امروز شهر قم در دل خود بارگاه نورانی بانویی از سلاله پیامبر و نسل موسی بن جعفر علیه‌السلام دارد که مانند نگینی در شهر قم می‌درخشد و امروز مقصد زائران و گردشگرانی است که از شهرهای مختلف کشور و مهم‌تر از آن کشورهای مهم جهان اسلام و جهان تشیع به‌قصد زیارت به شهر مقدس قم سفر می‌کنند.
امروز قم به برکت این بارگاه نورانی میزبان سالانه نزدیک ۳۰ میلیون گردشگر ایرانی و خارجی است حضور این گردشگران در چرخه اقتصادی این شهر نقش مهمی دارد تا جایی که می‌توان مهم‌ترین منبع درآمدی این شهر را خدمات گردشگری تعریف کرد تا از برکت ورود این گردشگران که هدف اصلی آن‌ها زیارت بارگاه حضرت معصومه (س) است، به دنبال درآمد و اشتغال‌زایی برای شهر قم بود.
شهر قم ظرفیت‌های بالایی در حوزه گردشگری مذهبی دارد، ۲۳ ربیع‌الاول که نقطه عطفی در تاریخ شهر قم به شمار می‌رود می‌تواند بهانه‌ای برای برگزاری مهم‌ترین جشنواره و رویدادهای فرهنگی باشد تا ظرفیت‌های این شهر بیش‌ازپیش معرفی و مورد بهره‌برداری قرار گیرد، هدفی که باعث شد سالروز ورود حضرت معصومه به شهر قم با عنوان “روز قم ” معرفی شود تا با تبیین و تشریح ظرفیت‌های شهر قم، حس تعلق به این شهر نیز افزایش‌یافته و هویت این شهر معرفی گردد.
درحالی‌که در دیگر نقاط کشور، از سال‌های دور، نام‌گذاری روز شهرها، بهانه‌ای برای معرفی بهتر ظرفیت‌ها و قابلیت‌های آن به عموم مردم و به‌ویژه گردشگران و با مشارکت تمامی دستگاه‌ها و ذی‌نفعان است، در روز قم نیز در ۳ سال گذشته توسط مجموعه مدیریت شهری قم برنامه‌های مختلفی تعریف و اجراشده است که جا دارد با مشارکت بیشتر متولیان امر در سایر مجموعه‌ها، ارگان‌ها و سازمان‌ها و معرفی بیشتر این روز، به نحوی شایسته‌تر از این ظرفیت استفاده نمود.
در حالی در سال ۱۴۰۰ روز قم و سالروز ورود حضرت معصومه (س) را به شهر قم گرامی می‌داریم که در بیش از یک سال و نیم گذشته همه‌گیری کرونا، ضربه مهلکی را به گردشگری قم وارد کرده و این صنعت را زمینگیر کرده است. اکنون تا حدودی با توجه به واکسیناسیون و ایمنی بیشتر و همچنین در سایه توجه به دستورالعمل‌های بهداشتی و مهم‌تر از آن رفع روادید بین کشور ایران و عراق می‌توان حتی در سایه کرونا از این گردشگری که به برکت ورود حضرت معصومه (س) در قم شکل‌گرفته بهترین بهره را برد ولی متأسفانه تصمیمات جزیره‌ای باعث شده قم بهره اقتصادی ناچیزی از گردشگری داشته باشد.
یکی از قدیمی‌ترین انواع این گردشگری‌ها، گردشگری مذهبی است که پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های این نوع گردشگری در شهرهای ایران فراوان است. شهر قم به لحاظ دارا بودن ویژگی‌های خاص مذهبی، دومین مکان زیارتی کشور بعد از شهر مشهد محسوب می‌شود که علیرغم وجود پتانسیل‌های خاص مذهبی، مرکز ثقل جهان تشیع، وجود حوزه‌های علمیه و مرکزیت علوم انسانی و اسلامی، نتوانسته موفقیت چندانی را به‌واسطه عدم وجود برنامه‌ریزی، آشفتگی‌ها و کمبود امکانات موردنیاز و…، حاصل نماید.
در برنامه‌های اعلام‌شده برای “روز قم ” با محوریت مجموعه شهرداری قم و با توجه به این‌که قمی‌ها بعد از طی بیش از یک سال و نیم فراز و نشیب‌های فراوان ناشی از درگیری با کرونا، ویژه‌برنامه‌‌ها و رویدادهای متنوعی تدارک دیده‌شده است که می‌تواند در افزایش نشاط اجتماعی اقشار مختلف شهروندان نقش‌آفرین باشد و علاوه بر آن، رویکرد معرفی شهر را نیز دنبال نماید و امیدواریم اجرای این ویژه‌برنامه‌ها در سال‌های بعد نیز باقدرت بیشتر و با مشارکت سایر دستگاه‌ها و نهادها ادامه یابد.