آیت الله علیرضا اعرافی رئیس حوزه‌های علمیه سراسر کشور در این نشست طی سخنانی اظهار کرد: آیت الله میرزای نائینی شخصیتی جامع و در اصول فقه، مبتکر و مکتب ساز بود.

وی با گرامیداشت این شخصیت بزرگ تاریخ حوزه های علمیه اظهار داشت: افتخار می کنیم امروز پیش نشست کنگره بین‌المللی یکی از مفاخر و بزرگان دین که از استوانه‌های حوزه علمیه بوده را در شهری که افتخارات زیادی دارد برگزار می‌کنیم.
وی افزود: حوزه‌های علمیه مدیون مردم و ملت شریف ایران در خطه‌های گوناگون هستند که مردم عالم پرور نائین نیز از آن جمله اند.
مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور با بیان اینکه در تاریخ حوزه‌های علمیه حتی یک روز هم گسست علمی وجود ندارد عنوان کرد: میرزای نائینی از یک جامعیتی برخوردار بود که ما در عصر خود آن را در امام خمینی می دیدیم، جامعیتی که همه اضلاع امور اسلامی در قله سرآمد است و در کنار آن اخلاق و معرفت و روحیات و شخصیت متعالی معنوی و شخصیت اجتماعی و سیاسی و حاضر در صحنه های دفاع از اسلام و مردم چه ایران و عراق و همزمان شخصیتی که قلم زیبا و هنر خوب و بیان جذاب و شاگر پروری و موج آفرینی در حوزه دارد و زعامت حوزه نجف در وجود ایشان بود.
وی تصریح کرد: این عالم، علم بزرگ هدایت بود، حوزه‌های علمیه تاریخ پر فراز و نشیبی را طی کرده است و برگزاری این پیش نشست گامی در معرفی چنین شخصیتی است.
آیت الله اعرافی اظهار داشت:
اگر امروز مدرسه علمیه آیت الله میرزای نائینی را در شهر نائین بررسی کنیم، متوجه می‌شویم این تاریخ بدون یک روز گسست به حوزه‌های علمیه در ایران، نجف، بغداد، کوفه و حتی مدینه اتصال می‌یابد و این تاریخ مشعشع هرگز قطع نشده است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: امروز نسل جوان ما باید این تاریخ مشعشع را بداند، این نسل باید آگاه باشد که علوم متعدد رایج روز در پایگاه‌های حوزه‌های علمیه در دوران‌های مختلف تاریخ تدریس شده است.
آیت الله اعرافی با اشاره به برخی از نکات در باب شخصیت میرزای نائینی بیان کرد: نخستین نکته این است که این عالم از حوزه‌های علمیه عصر خود الهام گرفته است اولین دریافت‌های آیت الله میرزای نائینی در حوزه علمیه اصفهان شکل گرفت و پایه عقلی در کنار مباحث نقلی ایجاد شد، در آن زمان قطب اصلی حوزه‌های علمیه در سامرا بود که در نزد آیت الله میرزای شیرازی در سامرا حضور پیدا کرد و مراتب عالیه حوزوی را طی نمود.
امام جمعه قم همچنین خاطرنشان کرد: آیت الله میرزای نائینی در مسیر ترقی علمی خود در پرتو حوزه‌های علمیه سامرا و درس بزرگان آن زمان قرار گرفت و اندیشه و تفکر بلند آیت الله میرزای شیرازی، قامت علمی آیت الله نائینی را پرورش داد.
وی ادامه داد: طبق اسناد چنین بر می‌آید که آیت الله میرزای نائینی از حوزه‌های علمیه پایه بهره‌های وافی برده است و وقتی وارد حوزه علمیه نجف شد، در کمال علم بود و به عنوان یک مشاور امین برای آخوند خراسانی قرار گرفت. از لحاظ علمی هم یک جامعیت ویژه‌ای دارد و علی رغم اینکه این عالم سرآمد و مبتکر در قلمرو اصول به شمار می‌آید ولی از دامنه وسیع و عمده علوم اسلامی برخوردار بوده است. اهل معنا بوده و دستی بر سیر و سلوک اخلاقی و معنایی داشته است. ایشان همچنین صاحب تئوری و اندیشه سیاسی بود.

در این نشست همچنین عضو پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: مرحوم نائینی در تعریف حکومت به مردم و سرزمین و سرنوشت آنها توجه خاصی دارد.
حجت الاسلام اکبر یزدانی مقدم اظهار داشت: ما دانشی به نام اندیشه سیاسی داریم که در واقع با نظام آموزشی دارای انسجام است به یقین می توانیم بگوییم علامه نائینی دارای اندیشه سیاسی است یعنی مجموعه‌ای از افکار و اندیشه ها که در انسجام با یکدیگر است و همدیگر را تائید می کنند.
وی بیان کرد: در واقع ایران برای این عالم بسیار مهم بود. یکی از مباحث مهم اندیشه سیاسی این است که حکومت چیست؟ ایده ای را جناب نائینی در مورد حکومت عرضه می کند که از پیشرفته ترین ایده ها در مورد حکومت است آن ایده چیزی است که ایشان با تعبیر حقوق مشترک نوعیه نام می برد ایشان در کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله ده بار از این اصطلاح استفاده کرده است منظور ایشان از این اصطلاح این است که حکومت از آن مردم است و اختصاص به فرد خاصی ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین جواد نائینی نوه آیت الله میرزای نائینی نیز در این جلسه در سخنانی گفت: شاگردان ایشان و بزرگان، علامه نائینی را نابغه ای در تفکر و فقاهت می دانستند.
وی اظهار داشت: میرزای نائینی از فقهای بزرگ و اصولیون شیعه در قرن چهاردهم بود، ایشان در اصفهان، سامراء، کربلا و نجف تحصیل کرده اند.
وی تصریح کرد: ایشان به واسطه اصول فقه شهرت داشت ضمن اینکه در فعالیت‌های علمی در زمینه مسائل سیاسی هم نقش موثری داشت که از جمله همراهی با میرزای شیرازی در نهضت تنباکو، همکاری با آخوند خراسانی در نهضت مشروطه، و مخالفت با حضور و فعالیت انگلیس در عراق را می‌توان نام برد.
همچنین حجت الاسلام والمسلمین احمد فرخ فال دبیر کل کنگره بین المللی میرزای نایینی با قدردانی از تلاش های شکل گرفته در برگزاری این پیش نشست اظهار داشت: امید است این تلاش نکوداشت مفید و موثری را در عرصه بین الملل از یکی از شخصیت ها و فقهای برجسته داشته باشد.
دبیر کل کنگره بین المللی میرزای نایینی تصریح کرد: عقبه علمی این کنگره با تشکیل ۴ کمیته علمی فقه و اصول، اندیشه های سیاسی، سیره و زندگی نامه و قرآن و حدیث کار خودش را با دستور و ابلاغ مدیر حوزه های علمیه آغاز کرده است.
حجت الاسلام والمسلمین فرخ فال خاطرنشان کرد: این کمیته ها که متشکل از اساتید برجسته سطوح عالی و خارج هستند بیش از ٧٠ موضوع را به عنوان مداخل و مناهج مباحث فقهی و اصولی و کلامی و قرآن و حدیث و مباحث معنوی استخراج کردند و به لطف حق تعالی فضلا و اندیشمندان در ایران و در خارج از کشور و در عراق مشغول نوشتن ابعاد علمی این شخصیت بزرگوار هستند.
دکتر مرتضی توکلی رئیس دبیرخانه کنگره بین المللی میرزای نائینی نیز عنوان کرد: بیش از ١۶٠ مقاله در ابعاد مختلف، موضوعات، مداخل و مناهج رسیده است که حدود ۶٠ مقاله مورد ارزیابی قرار گرفته و در این فرصت باقی مانده تا برگزاری اصل کنگره در حوزه علمیه قم و نجف اشرف شاهد دست نوشته های علمی فضلا و اندیشمندان خواهیم بود.
وی بیان کرد: آن چه دارای اهمیت فراوان است اینکه باید این کنگره بین المللی یک اثر علمی جامع و منسجم از خود باقی بگذارد و در این جهت به لطف حق تعالی موسوعه ای با حدود ٣۶ جلد در حال تدوین و تنظیم است که در کنگره ارائه خواهد شد.
گفتنی است این کنگره بین‌المللی به مناسبت یکصدمین سال هجرت آیت الله حاج شیخ محمد حسین میرزای نائینی برگزار می شود.