قم گویا – از جمله علل افسردگی و اضطراب­ها، خطاهای شناختی اند. انسان­ها همیشه در شناخت­ها به درستی عمل نمیکنند و گاهی دچار خطا می­شوند و با توجه گزینشی به برخی انتخاب­ها، منفی­گرا و مایوس و افسرده می­شویم. نوجوان نیز مانند هرکسی دیگر وقتی با این عادت­ها و شناخت­های غلط درگیر شود دست به تحریف واقعیت زده و حال بدی به او دست داده و در ارتباطات خود حساس و رنجیده شده و در نهایت به سمت اضطراب و افسردگی مزمن سوق خواهد یافت.
از جمله این عادات و خطاها شامل:
۱-عادت “من نمی توانم”، نوجوان درگیر با این عادت در رویارویی با مشکل یا موقعیت جدید، احساس ترس کرده و خود را نسبت به کنترل بر موقعیت ناتوان تصور می­کند. کلید غلبه بر این عادت بررسی کارها و قدم های کوچکی است که باید برداشته شود تا به جای اجتناب با موقعیت روبه­رو شود و به جای من نمی­توانم نگرش”من برای این کار تلاشم را می­کنم” غالب شود.
۲-عادت فاجعه پنداری: نوجوان در شرایط مبهم، بدترین احتمالات را در نظر می­گیرد در نتیجه بدن با ترشح هورمون­ها یک حالت گوش به زندگی و آمادگی را تجربه می­کند و بارها بارها به استقبال این خطر مبهم رفتن سلامتی و شادابی را به خطر می­اندازد. مثلا” من باید امروز غیبت کنم چون حتما معلم از من می­پرسد می­دانم که از وحشت جلوی همه استفراغ می­کنم” و کلید غلبه بر این عادت دست به راستی آزمایی زدن است چون اغلب بدترین احتمالات اتفاق نمی­افتد.
۳- عادت همه یا هیچ: وقتی نوجوانی کمال­طلب باشد از خود” بهترین بودن” را انتظار دارد و یا انتظار دارد دیگران همانطور که او می­خواهد رفتار کنند و در نتیجه شکست که بخشی از جریان رشد است قابل قبول نیست. نرسیدن به اهداف خیلی بالا اعتماد به نفس آنها را کاهش داده و آنها را به افسردگی و اضطراب مبتلا می­کند. کلید غلبه بر این عادت هم، پیدا کردن حد وسط است. پرورش توانایی خطر کردن و شکست، بخشی از فرایند رشد است. نوجوانی که با ذهن باز، احتمالات ما بین درست و نادرست را لحاظ می­کند خوشنود­تر است.
۴-عادت منفی­گرایی: مغز مانند یک صافی باعث” توجه انتخابی” می­شود حال اگر عادت منفی­گرایی داشته باشیم با فیلتر کردن صدها لحظه خوب و شاد، فقط به حوادث منفی تاکید کرده و حال خود و دیگران را بد می­کنیم. کلید غلبه بر این عادت متعادل کردن و واقعی کردن دیدگاهها از طریق توجه به رویدادهای مثبت می باشد تا دریابیم همه زندگی را ناامیدی و تاریکی فرا، نگرفته است.
۵-عادت بایدها و نبایدها: این نوجوانان اصول و قوانین سخت وغیر قابل انعطاف دارند و چون معمولا انتظاراتشان برآورده نمی­شود نا امید و آزرده خاطر می­شوند. کلید غلبه بر این عادت آن است که بدانیم این بایدها و نبایدها کدام یک واقعی و قابل انتظاراست و کدام یک خواست و میل شما. آنها که منطقی­اند”مثل عدم رانندگی بدون گواهینامه” را انجام دهیم و آنها که یک میل و خواست است هوشمندانه در موردش انعطاف داشته باشیم و احتمالات و راههای دیگر را هم بررسی کنیم.
۶-عادت پیشگویی: نوجوان پیشگو معمولا آینده را مبهم و تاریک تصور می­کند در نتیجه بر روابطش اثر منفی می­گذارد و پیش­بینی یک اتفاق بد، معمولا به احساس یاس و نگرانی می­انجامد. کلید غلبه بر این عادت این است که بدون شواهد، پیش­آمد منفی را تایید نکنیم و به جای تمرکز بر آینده به زمان حال تمرکز کنیم.
۷-عادت ذهن­خوانی: نوجوانی که بدون کوچکترین دلیلی در مورد آنچه در سر دیگران در مورد او می­گذرد و به قضاوتی که دیگران در مورد او دارند، می­اندیشد؛ احساس ناامنی می­کند و این قضاوت­ها به آسیب در روابط منتهی می­شود. کلید غلبه بر این عادت نیز آن است که بدانیم هیچ کس قادر به خواندن ذهن دیگری نیست. و موقعیت را باید به خوبی بررسی کرد و عکس­العملی نشان داد.
۸-عادت سرزنش کردن: در فراز و نشیب زندگی انسان که گه گاهی به میل ما پیش نمی­رود سازگاری و انعطاف­پذیری اصل مهمی است که جای ناراحتی و نا امیدی را پر می­کند. برخی در مواجه با مشکلات یا خود را سرزنش می­کنند و یا بدبختی خود را گردن دیگران می­اندازند که نتیجه آن احساس گناه، خجالت و قربانی پرخاشگری شدن است. کلید غلبه بر این عادت آن است که بدانیم همه خطا می­کنند و ما باید مسئولیت آن بخشی از خطا را که در آن نقش داشتیم را بپذیریم و دنبال حل آن باشیم به جای اینکه خود را سرزنش کنیم.
۹-عادت عادلانه نبودن: بارها شنیده­ایم که نوجوان از عادلانه نبودن اتفاقی در زندگی گله می­کنند و برای آنکه در زندگی به جایی برسند انتظار دارند بقیه از امتیازهای خود صرف نظر کنند وکلید غلبه بر این عادت این است که بپذیریم دست­یابی به خواسته­ها همیشه امکان­پذیر نیست هرچند کاهش فاصله بین واقعیت با آرمان و خواسته مطلوب است ولیکن همیشه بین آرزو و واقعیت فاصله است و پذیرش این امر ضمن پرورش درونی موجب مدیریت و کاهش خشم و هیجان و حسادت در انسان می­شود.
۱۰-عادت تلاش برای شکست نخوردن: نوجوان با انگیزه­های مختلفی دست به عمل می­زند گاهی تلاش برای رسیدن به موفقیت است و گاهی انگیزه ترس از شکست می­باشد. کسی که ترس از شکست موجب فعالیت در او می­شود معمولا توانمندی خود را دست­کم می­گیرد و از توانایی حداقل بهره را می­برد که این امر به اضطراب و کاهش اعتماد به نفس می­انجامد و راه حل این عادت این است که هدف تلاش را برکسب موفقیت بنا گذاشت و به توانمندی خود ایمان داشت.
اداره مشاوره آرامش
معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی استان قم