مهدی جنتی؛

ابن‌سینا، که در غرب با نام Avicenna شناخته می‌شود، چهره‌ای جهانی در عرصه دانش و تفکر است. او نماد پیوند شکوهمند علم و دین، فلسفه و تجربه، و شرق و غرب است. بزرگداشت او، بزرگداشت «علم برای انسان» و «عقل در خدمت حقیقت» است.

تولد یک نابغه

حسین بن عبدالله بن سینا در سال ۳۷۰ هجری قمری (۹۸۰ میلادی) در شهر افشنه (در نزدیکی بخارا) به دنیا آمد. او در خانواده‌ای از طبقه متوسط و با گرایشات فکری خاص رشد یافت. از همان دوران کودکی، نبوغ خارق‌العاده‌ای از خود نشان داد و به سرعت در علوم مختلف از جمله ادبیات، منطق، ریاضیات، طب، و فلسفه سرآمد شد.

او در سن ۱۶ سالگی طب را آموخت و از همان زمان بیماران را معالجه می‌کرد. در ۱۸ سالگی دسترسی به کتابخانه سلطنتی بخارا و مطالعه کتب نایاب موجب شد افق فکری او گسترش چشمگیری پیدا کند.

آثار و میراث علمی

ابن‌سینا بیش از ۲۵۰ اثر علمی نگاشته که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

۱. کتاب الشفاء

دائرة‌المعارفی فلسفی است در چهار بخش: منطق، طبیعیات، ریاضیات، و الهیات. این اثر پایه فلسفه مشاء در جهان اسلام و غرب لاتینی شد.

۲. القانون فی الطب

این اثر، شاهکار پزشکی اوست و تا قرن‌ها در دانشگاه‌های اروپایی به عنوان مرجع تدریس می‌شد. «قانون» نه‌فقط دانش پزشکی، بلکه روش‌شناسی علمی را در خود دارد.

۳. الاشارات والتنبیهات

یکی از مهم‌ترین آثار فلسفی ابن‌سینا با زبانی فنی و محتوایی عمیق که نزد اهل حکمت از جایگاهی ویژه برخوردار است.

او در کنار این آثار بزرگ، رساله‌ها و مقالات فراوانی در حوزه موسیقی، روان‌شناسی، سیاست، منطق و حتی عرفان نوشته است.

ابن‌سینا؛ پیونددهنده شرق و غرب

ابن‌سینا تنها متفکری بود که فلسفه یونان باستان را با عقلانیت اسلامی ترکیب کرد و میراثی بنا نهاد که نه تنها در جهان اسلام بلکه در اروپا نیز قرن‌ها اثرگذار بود. توماس آکویناس، فیلسوف مسیحی قرون وسطی، به وضوح از آموزه‌های ابن‌سینا تأثیر پذیرفته است.

در قرون وسطی، آثار او به زبان لاتین ترجمه و در دانشگاه‌های اروپا تدریس شد. در قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی، او به عنوان «پادشاه پزشکان» شناخته می‌شد و روش او در درمان و تشخیص بیماری‌ها، انقلابی در طب سنتی اروپا به‌وجود آورد.

فلسفه ابن‌سینا؛ عقل، برهان و توحید

ابن‌سینا نماینده حکمت مشائی است. او عقل را راه شناخت حقیقت و فلسفه را ابزار تبیین ایمان می‌دانست. مفاهیم بنیادینی چون واجب‌الوجود، ماهیت و وجود، نفس، عقل فعال و … را در قالبی عقلانی و استوار بسط داد.

فلسفه او نه تنها پاسخی به شبهات کلامی دوران خود بود، بلکه پایه‌گذار گفت‌وگوی عقل و دین، و فلسفه و شریعت شد. از همین روست که علامه طباطبایی و شهید مطهری نیز از او با احترام فراوان یاد کرده‌اند.

پزشک، فیلسوف، شاعر، و سیاستمدار

ابن‌سینا را نمی‌توان تنها به یک حوزه محدود کرد. او همان‌قدر که فیلسوفی عمیق بود، طبیبی زبردست، شاعری لطیف، موسیقی‌دانی توانا، و حتی وزیر و مشاوری سیاسی برای حکام محلی زمان خود بود. او در دوره‌ای دشوار از تاریخ ایران می‌زیست و در عین حال، لحظه‌ای از تلاش برای دانستن و نوشتن دست نکشید.

اهمیت روز ابن‌سینا برای ایران امروز

بزرگداشت ابن‌سینا صرفاً گرامیداشت یک چهره تاریخی نیست؛ این روز فرصتی است برای بازاندیشی در جایگاه «علم در تمدن اسلامی»، و بررسی چرایی دوری جوامع اسلامی از عقلانیت، پژوهش و نوآوری در سده‌های اخیر. در روزگار ما که ایران با چالش‌های علمی، فرهنگی، و تمدنی مواجه است، رجوع به ابن‌سینا یعنی بازگشت به عقل‌گرایی اصیل، اخلاق علمی و پیوند علم و دین.

نتیجه‌گیری

ابن‌سینا را می‌توان مظهر علم نافع و خرد ماندگار دانست؛ کسی که نه در غار انزوا، بلکه در میدان پرآشوب تاریخ ایستاد و چراغ دانایی برافروخت. امروز، بازخوانی راه ابن‌سینا یعنی توجه به علم با هویت ایرانی-اسلامی، و تلاش برای تولید دانش، حکمت و اقتدار بومی در عرصه جهانی.

روز ابن‌سینا، روز خردورزی، اندیشه‌ورزی و بازگشت به خویشتن علمی ماست.