حسن طاهرى (این مطلب ۱۵ سال پیش در سال ۱۳۸۳در فصل نامه فرهنگ پویا منتشر شده است)

_سال ۲۰۲۵، آغاز نازایى زمین
_سیاره ‏اى که طاس شد
_آغاز اجاق کوری زمین
_زمین در دست میکروب ها

این ها می تواند تیترهای ۲۰ سال آینده رسانه ها و روزنامه ها باشد. اما چرا؟
“نابودی طبیعت و ویرانی همه داشته های زمین” این تمام پاسخی است که می شود داد. زمین در آینده‏اى نه چندان دور، با بحران‏هایى جدى روبرو و بی رمق و بی دفاع خواهد بود. آینده‏ اى نه با رقم ۴۰۰ و ۲۰۰ سال؛ بلکه آینده‏ اى بسیار بسیار نزدیک. ۴۰ و ۲۰ سال دیگر، آینده‏ اى است که با چشم بر هم زدنى خواهد گذشت. کشور ایران با توجه به وقوع حوادث طبیعى فراوان و نبود قوانین قاطع برخورد با تخریب‏ کنندگان طبیعت تا چند سال دیکر، با بحران‏هاى جدّى در مسأله محیط زیست روبرو خواهد بود. بحران‏هایى که براى جلوگیرى از آن در برنامه پنج ساله اول از توسعه ۲۰ سال آینده، تأکیدات جدى شده است. آیا تمدن و دنیاى مدرن ۱۰ هزار ساله امروز، ما را به همان دنیاى ۱۰ میلیون سال پیش خواهد برد؟ عصرسلطنت میکروب‏ها و دوره حکومت سلسله با کتری ها؟ کج‏ فهمى تا کجا؟ وقتى کره زمین براساس خواست و اراده سیاست‏مداران و حاکمان قدرتمدار و پول پرست اداره مى‏ شود، چیزى میشود که اکنون در حال رخ دادن است. شاید کسى متوجه آنچه اکنون رخ می دهد، نباشد؛ اما از هم اکنون گیرنده‏ هاى حسّاس ذهن نخبه‏ ها و دانشمندان لابراتوارهاى دانشگاه‏ها، هشدارهاى وحشتناک خود را میدهند؛ هشدارهایى جدّى که مو را به تن آدمى سیخ میکند. این را وقتى می فهمیم که ۲۰سال بعد با دنیایى سراسر آلودگى، دود، زباله، بیمارى و بحران زیست‏ محیطى روبرو خواهیم شد؛ دنیایی پر از میکروب و زباله و بیماری. ۲۰ سال دیگر که شاید براى سرزمین خود ما، نیز زمان بسیار دیر شده باشد و فرصت‏هاى فراوان، با سرعت، هدر رفته باشند.
«چرا کسى به فکر فردای زمین نیست؟»
این سوال مردمان امروز است که ممکن است فردا چنین بپرسند : «گذشتگان بی فکر ما چرا زمین را ویران کردند و حکومت سبزه‏ ها و درختان را به دست میکروب‏ها سپردند؟»
جنگل‏ها و زیست گاه های طبیعی حیوانات، ریه‏ زمین هستند که بیش از ۴۰ درصد اکسیژن جهان را طی چندین میلیون سال تأمین می کنند. اما با قطع درختان و نابودی زیست گاه ها و قتل عام دسته جمعی فرشتگان سبر زمین،(۱) این تولید کننده عامل حیات، سالانه قسمت های بیشترى از زمین، از زیبایى و حیات محروم مى‏شود. هر هکتار جنگل، سالانه بیش از ۵ میلیون تُن اکسیژن یعنى مهم‏ترین گاز مورد نیاز انسان را تولید مى‏کند. در ایران، سالانه ۲میلیون متر مکعب چوب، بریده و قاچاق مى‏ شود. در حالى که مقدار ریزش باران در مناطق جنگلى تا ۵ درصد از محیط‏ هاى بدون درخت، بیشتر مى‏باشد. (۲) آیا قطع بی رویه این درختان، قطع کردن رحمت آسمانى نیست؟ درختانى که، هدیه آورندگان و عامل ریزش و نزول بیشتر رحمت الهى هستند. براساس نظر کارشناسان، جنگل‏ ها مهم‏ترین سد در برابر سیل، توفان و فرسایش خاک و پاکیزگی و در یک کلمه نبض حیات معتدل و سالم هستند. در حقیقت جنگل ها هم ریه و هم گلوبول های سفید پیکره زمین به شمار می روند. ولی بر اساس چه معیارى طبیعت و جنگل‏ها ویران می شوند؟
تمدن جدید که خود از درون تخریب کننده همه زیبایی هاست، خود را فرهنگ برترى می پندارد که پاسخ همه سؤالات بشر را در همه گیتى می داند. تمدن بحران‏ زده میل دارد براى حل مشکل افزایش بی رویه جمعیت و خطر گرسنگى، با سلاح کشاورزی، فشار بیشترى بر خاک وارد کند، و این یعنی نابودى جنگل‏ها و زیست گاه های بیشتر. پیش از به وجود آمدن تمدن‏هاى بشر، یک سوم سطح زمین، از جنگل پوشیده بود. در سال ۱۹۷۵ ، یک چهارم جهان از جنگل پوشیده بود و در سال ۱۹۸۰ به یک پنجم کاهش یافت و این جنگل‏ زدایى تاکنون با سرعت بیشترى ادامه دارد. اگر هم این روند ادامه یابد، تا سال ۲۰۴۰، در حدود ۸۰ درصد پوشش گیاهى زمین از میان خواهد رفت. تمدن در حال جنایت علیه زمین است؛ زمینى در حرکت شتابان به سوى نابودى و مرگ. (۳)
این در حالى است که تنها در کشور ایران، طى سه دهه گذشته مساحت جنگل از ۱۸ میلیون هکتار به زیر۱۴ میلیون هکتار رسیده است.
براساس مطالعات صورت گرفته در سازمان حفاظت از محیط زیست، سالانه ۱۰۰ هزار هکتار از جنگل‏هاى مرغوب غرب کشور، براى تأمین سوخت و تبدیل به زمین‏هاى کشاورزى و مسکونى، تخریب می شوند.(۴) طبیعتى زیبا که مانند آن فقط در طبیعت زیباى اسپانیا یافت مى‏شود.
خطر هجوم شن‏هاى روان در سال‏هاى آینده، یکى از مهم‏ترین تهدیدات جدى براى شهرهاست. ۲۰میلیون هکتار مناطق بیابانى، هیولای گرسنه‏ اى است که هر روز با بلعیدن طبیعت سبز و زیبا، فربه‏ تر و وخشی تر و گسترده‏ تر می شود؛ هجومى که در بیش از نیم قرن فعالیت و مقاومت مراکز احیاى اراضى بیابانى و بیابان زدایى، هنوز متوقف نشده است. (۵)
این آمار، هنگامى وحشت بیشترى را مى‏آفریند که به آمار ارایه شده از مراکز مطالعاتى محیط زیست رجوع شود. به این جملات توجه کنید «تخریب جنگل‏هاى بالادست و یا جنگل‏هاى تالابى؛ تالاب انزلى، رودخانه دز، کرخه، خور خوران، دلتاى رود شور و… را تهدید مى‏کند. تالاب‏هاى جنوبى کشور که عمدتا پوشیده از جنگل‏هاى حرا هستند، همه با احداث مراکز پرورش میگو و آلودگى نفتى دست و پنجه نرم می کنند. در استان بوشهر، طرح توسعه پارس جنوبى در قالب احداث پالایشگاه‏ها، فرودگاه و تأسیسات نفت و گاز، جنگل‏هاى حرا و آبسنگ‏هاى مرجانى را به ورطه نابودى کشانده است. تالاب شادگان در خوزستان که مهم‏ترین زیستگاه اردک مرمرى است و ۳۰ تا ۶۰ درصد جمعیت جهانى اردک مرمرى را در خود جا داده، هنوز با آلودگی هاى شیمیایى دوران جنگ تحمیلى درگیر است و نشت خطوط انتقال نفت، هر ساله تیرگى و کدورت را بیشتر بر پیشانى این تالاب مى‏نشاند. زاینده رود نیز در بحرانى عجیب قرار گرفته است.» (۶)
«قم به عنوان یکى از کویرى‏ترین استان‏هاى کشور و با دارا بودن ۳۰درصد از کل بیابان‏هاى ایران که ۶ میلیون هکتار از مجموع ۲۰ میلیون هکتار بیابان را داراست، در ۴ دهه گذشته با کم کارى و کم توجهى مسؤولان، بیش از ۸ هزار هکتار از باغات خود را از دست داده است. شهرى که تا ۲۰ سال پیش در کمربندى سبز از باغات میوه به قطر ۵ کیلومتر محصور شده بود.» (۷)
این حادثه‏ ها وقتى وحشت‏ زا و مرگ آفرین‏ تر می شوند که بدانیم اصل خاک به فراموشى سپرده شده؛ اصلى که مى‏گوید : «اگر خاک سیاره را حفظ نکنیم، زندگى در آن غیر ممکن است».
مرگ جنگل ها، یعنی نابودی خاک، و این نابودی فرجامی تیره جز ویرانی زیست گاه های حیوانات و برهم ریختن تمام نظم و اعصاب اکوسیستم و روانی شدن همه موجودات زمین نخواهد داشت. فرجامی که، با خون آبه ی زمین مجروح و زخمی، تابلوهای طاعون زده و سیاه و خاکستری گورهای دسته جمعی بشری دا، به تصویر خواهد کشید.
فقط در سال ۱۹۹۸ ، میزان از میان رفتن خاک بر اثر فرسایش، ۲۵ میلیارد تن برآورد شده و از آن زمان تاکنون، بر این رقم افزوده شده است. از منظر زمین‏ شناسى، اگر هر هزار سال، یک درصد از زمین نابود شود، رفته رفته زمین خواهد مُرد. این واقعه را چه کسى باور می کند : «براى ایجاد هر اینچ از خاک سیاره، ۳۰۰ هزار سال زمان لازم است» (۸)
با همه این آمار تکان‏دهنده و اخبار وحشت‏ زا که مو را بر تن آدمى سیخ مى‏ کند، هیچ همتى براى حفظ منابع خاک، جنگل و محیط‏ زیست از سوى مسؤولان کشورها دیده نمی شود؛ همتى که بتواند با برنامه ۲۰ساله آینده، محیط زیست و کره زمین را از دست متعفن میکروب‏ها و مرگبار ویروس ها نجات دهد.
زمین در چرخه طبیعى خود، تا آن هنگام دوست و رفیق ما خواهد بود که خشم او را برنیانگیزیم. دیگر آغوش گرم و مهربان طبیعت رو به سردی و مردگی نهاده و از رفتارهای آزمندانه بشر مسکون در جای جای خود، سخت خشمگین است. خشمی که شعله هایش به زودی همه بشریت را خواهد سوخت. همه و همه ملت ها با هر زبان و آیینی را. جفا و نامردى بر طبیعت شاد و سبز، روزگارى سیاه و خاکسترى، سرد و تاریک، خشمگین و بی رحم را بر زمین تحمیل خواهد کرد؛ طبیعتى عصبانی و بدون هیچ کنترل که دیگر به دست فرشتگان نخواهد بود؛ طبیعتى تحت سیطره مرگ آفرین هیولاها ی اهریمنی و در بند سلسله ملوکانه میکروب‏ها.
____
پاورقی :
۱. اشاره به حدیثى از پیامبر اسلام که فرمودند : شکستن شاخه درختان چون شکستن بال فرشتگان است .
۲. همشهرى ، شماره ۳۰۵۵ ، ۳۱ فروردین ۱۳۸۲
۳. ویلیام اچ. کوتکه؛ زمین را دریابیم ، مجله سیاحت غرب بهمن ۱۳۸۲ – شماره ۸
۴. همشهرى، پیشین
۵. خبرگزارى ایسنا ، آبان ۱۳۸۳.
۶. همشهرى ، پیشین
۷. روزنامه ۱۹ دى قم ، شماره ۳۵۸ ، ۲۸ آبان ۱۳۸۳.
۸. زمین را دریابیم ، ویلیام اچ کوتکه .همان